Loài Dendrobium officinale Kimura et Migo (Thạch hộc tía) sinh sản trong tự nhiên chậm, bên cạnh đó với việc khai thác không kiểm soát của con người vì nhu cầu nguồn nguyên liệu và khai thác gỗ cây rừng đã làm cho cây lan Thạch hộc tía ngày càng khan hiếm, môi trường sống bị thu hẹp. Những nỗ lực về nhân giống cây lan Thạch hộc tía thông qua nuôi cấy in vitro trước đây chưa có hiệu quả cao, cụ thể là hệ số nhân thấp, tỷ lệ cây ra rễ thấp và chất lượng cây chưa tốt và chi phí sản xuất cao.

Với sự phát triển của Công nghệ Sinh học trên thế giới nói chung và của Việt Nam nói riêng, việc ứng dụng các hệ thống nuôi cấy, các hệ thống bình phản ứng sinh học ngày một rộng lớn bởi những ưu điểm của nó mang lại như: khả năng tự động hóa, không phụ thuộc vào tự nhiên và có thể kiểm soát được các yếu tố khác như tốc độ sinh trưởng, sâu bệnh…

Hệ thống nuôi cấy ngập chìm tạm thời (TIS) được doanh nghiệp tham gia ươm tạo Vina Invitro chế tạo và ứng dụng vào việc sản xuất sinh khối chồi và cây các loại hoa lan, cây kiểng và cây dược liệu có giá trị kinh tế cao. Đối với việc nhân chồi cây lan Dendrobium, trung tâm đã ứng dụng hệ thống TIS để nâng cao hiệu suất sử dụng môi trường nuôi cấy lên 3 lần, giảm số lần cấy chuyền từ 2 lần xuống còn 1 lần, thời gian cấy chuyền nhân nhanh cụm chồi chỉ còn 1/20 so với cấy trên môi trường bán rắn.

Ưu điểm của hệ thống là khi môi trường cung cấp dinh dưỡng cho mẫu, môi trường thừa sẽ được chảy về bên ngăn chứa, do đó hạn chế tối đa mẫu cấy tiếp xúc với nước sẽ hạn chế hiện tượng thủy tinh thể. Đối với nuôi cấy trên môi trường bán rắn, sau thời gian nuôi cấy phải cấy chuyền sang môi trường mới thì đối với hệ thống ngập chìm tạm thời, khi môi trường hết dinh dưỡng, chúng ta sẽ tiến hành bổ sung dinh dưỡng dạng dung dịch mẹ để cần bằng nguồn dinh dưỡng như ban đầu.

Hình . Sinh khối cụm chồi trên hệ thống ngập chìm tạm thời TIS

Với những giá trị to lớn về mặt dược liệu và kinh tế cùng với các công trình nghiên cứu về cây Thạch hộc tía và ưu điểm của hệ thống TIS được sử dụng thực hiện nhân sinh khối chồi loài này sẽ khắc phục được những hạn chế như hệ số nhân chồi chưa cao, tốn công cấy chuyền trong các bình nuôi cấy trên môi trường bán rắn vì vậy sẽ tiết kiệm được chi phí sản xuất và có thể giảm giá thành cây giống hiện nay trên thị trường.

Kết quả đã sử dụng hệ thống ngập chìm tạm thời để nhân sinh khối loài lan Dendrobium officinale Kimura et Migo (Thạch hộc tía). Sinh khối cụm chồi Thạch hộc tía in vitro được nhân trên môi trường ½ MS bổ sung NAA 0,1 mg/L, dịch chiết khoai tây 100 g/L, pH = 5,8 với hệ số nhân tăng hơn 7,1 lần so với trên môi trường rắn (agar 8,5 g/L), điều kiện ngập chìm 4 lần ngập/ngày, 15 phút/lần.

Đơn vị nghiên cứu: Trung tâm Ươm tạo và Phát triển NNCNC